Gastroenteritis

29. decembar 2022.

Opis

Upala želuca i creva (gastroenteritis, infektivna dijareja) često je praćena povraćanjem, vodenastim stolicama i grčevima u trbuhu. Infektivnu dijareju najčešće uzrokuju virusi, i to rotavirus, norvok (norwalk) i adenovirus. Ređe, gastroenteritis izivaju bakterije (salmonela, šigela, stafilokok, klostridije, ešerihija koli, jersinija).

Izvor zaraze, bilo virusne bilo bakterijske, uglavnom je neadekvatna priprema hrane, podgrejano meso, mleko i mlečni proizvodi, morski plodovi i pekarski proizvodi.

Svi uzročnici daju slične simptome i svi uzrokuju proliv. Upala želuca i creva (gastroenteritis) može biti praćena kolitisom, zapaljenjem debelog creva kada su stolice često sa primesama sluzi i krvi.

Rotavirus uzrokuje teške gastroenteritise i najčešće pogađa bebe uzrasta od 3 do 15 meseci. Vodenasti proliv kod infekcije rotavirusom traje 3-5 dana i mogu da izazove tešku dehidraciju, pa čak i smrt, kod dece najmlađih uzrasta.

Virus norvok (norwalk) izaziva dijareju koja traje 1-2 dana, a kod adenoviroze proliv traje 7-14 dana. Simptomi se pojavljuju od 1 do 3 dana nakon uzimanja zagađene hrane ili vode.

Većina dece do treće godine života stiče antitela na ove viruse, tj. postaju otporni.

Upala želuca i creva (gastroenteritis) kod odraslih povezana je sa bliskim kontaktom sa zaraženim detetom i obično je praćena blažim simptomima.

Gastroenteritis najčešće pogađa bebe, decu, starije osobe i ljude sa slabim imunološkim sistemom.

Infekcija uzrokovana salmonelom predstavljaju najčešću bakterijsku crevnu infekciju i često je praćena visokom temperaturom, povraćanjem, zelenkastim prolivastim stolicama. Može imati težak tok kod starijih, male dece i imunokompromitovanih pacijenata.

Bakterija šigela uzrokuje često jake grčeve u trbuhu, sluzave i krvave stolice kao lažne pozive na stolicu.

Simptomi

  • vodenasti proliv (retko stolica sadrži sluz ili krv)
  • grčevi u stomaku
  • povraćanje (90% bolesnika, a izraženije je kod dece)
  • mučnina

Dodatni simptomi koji mogu biti povezani sa gastroenteritisom:

  • glavobolja
  • gubitak težine
  • povraćanje krvi
  • preterano znojenje
  • hladna, vlažna koža
  • bol u mišićima (mialgija)
  • lažni pozivi na stolicu
  • inkontinencija (nevoljno pražnjenje creva)
  • temperatura iznad 39 °C (kod 30% obolelih)
  • drhtavica
  • slab apetit

Faktori rizika

  • neoprano ili loše oprano voće i povrće
  • nizak stepen higijene u domaćinstvu
  • termički neobrađena hrana
  • loša higijena ruku (neoprane ruke nakon toaleta ili menjanja pelena, prljave ruke)
  • uzrast (upala creva i želuca najčešće pogađa malu decu)
  • oslabljen imunitet
  • smanjena kiselost želudačnog soka

Dijagnostika

  • pregled pedijatra kod dece
  • pregled infektologa kod odraslih
  • laboratorijske analize stolice: kultura stolice na bakterijskog uzročnika i testovi za utvrđivanje virusnih antigena u stolici
  • analize elektrolita kod dehidriranih, kultura krvi kod visoke temperature

Lečenje

  • nadoknada tečnosti i elektrolita (oralna rehidracija)
  • infuziona rehidracija
  • antibiotici u nekim slučajevima bakterijskog gastroenteritisa
  • dijeteski režim ishrane
Prim. dr. sc. med. Branka Radojčić, specijalista dečje i opšte hirurgije